उत्तर प्रदेश

विकिपीडिया से
उत्तर प्रदेश के मोहर

उत्तर प्रदेश भारत के सबसे जनसंख्या वाला बड़ा राज्य होय। लखनऊ प्रदेश कय प्रशासनिक अउर विधायिक राजधानी होय अउर प्रयागराज न्यायिक राजधानी होय।

उत्तर प्रदेश
राज्य
स्क्रिप्ट त्रुटि: "photo montage" ऐसा कोई मॉड्यूल नहीं है।
Official logo of उत्तर प्रदेश
राज्य-चिह्न
भारत मा स्थिति
भारत मा स्थिति
Location of उत्तर प्रदेश
निर्देसांक: 26°51′N 80°55′E / 26.85°N 80.91°E / 26.85; 80.91निर्देशांक: 26°51′N 80°55′E / 26.85°N 80.91°E / 26.85; 80.91
देश भारत
स्थापना24 जनवरी 1950[१]
राजधानी अउर सबसे बड़ा शहरलखनऊ
ज़िले80[२][३]
शासन
 • राज्यपालराम नाईक[४]
 • मुख्य मंत्री[जोगी आदित्यनाथ]] (भाजपा)
 • उप मुख्यमंत्रीकेशव प्रसाद मौर्य (भाजपा)
दिनेश शर्मा (भाजपा)
 • मुख्य सचिवअनूप चंद्र पांडे, भाप्रसे[५][६][७]
 • पुलिस महानिदेशकओ. पी. सिंह, भापुसे[८][९][१०]
क्षेत्रफल
 • कुल243290 किमी2 (९३,९३० वर्गमील)
क्षेत्र दर्जा4था
जनसंख्या (2011)[११][१२]
 • कुल१९९,८१२,३४१
 • दर्जापहिला
 • घनत्व८२० किमी2 (२,१०० वर्गमील)
वासीनामउत्तर प्रदेशी
सकल घरेलु उत्पाद (2018–19)[१३]
 • कुलखाँचा:INRConvert
 • प्रति व्यक्तिखाँचा:INRConvert
भाषाs[१४]
 • आधिकारिकहिन्दी
 • अतिरिक्त आधिकारिकउर्दु
समय मण्डलIST (यूटीसी+05:30)
UN/LOCODEIN-UP
वाहन पंजीकरणUP XX—XXXX
माविसू (2017) 0.583[१५]
मध्यम · 35वां
साक्षरता (2011)67.68%[१६]
लिंगानुपात (2011)912 /1000 [१६]
वेबसाइटआधिकारिक जालस्थल
आगरा अव अवध संयुक्त प्रांत 1903

उत्तर प्रदेश उत्तर भारत कय एक राज्य हुवै 200 मिलियन से जादा निवासियों के साथ, ई भारत मा सबसे जादा आबादी वाला राज्य अहै अउर साथ मा दुनिया मा सबसे जादा आबादी वाला देश उपखंड होय। ई 1 अप्रैल 1937 का ब्रिटिश शासन के दौरान आगरा अउर अवध के संयुक्त प्रांत के रूप में बनावा गा रहा, अउर 1950 मा उत्तर प्रदेश कय नाम बदल दीन गा रहा। राज्य जा 18 मंडल अउर 75 जिला मा बांटा गा अहै, जेहमे राजधानी लखनऊ अहै। मुख्य जातीय समूह हिंदवी लोग अहैं, जौन जनसांख्यिकीय बहुलता कै निर्माण करत हैं। 9 नवंबर 2000 का, एक नवा राज्य, उत्तराखंड, राज्य के हिमालयी पहाड़ी क्षेत्र से बाहर निकाला गा रहा। राज्य कय दुइ प्रमुख नदी, गंगा अउर यमुना, इलाहाबाद (प्रयागराज) मा मिलति हैं अउर फिर आगे गंगा के रूप में बहति हैं। हिंदी सबसे व्यापक रूप से बोली जाय वाली भाषा है अउर राज्य की आधिकारिक भाषा भी है।

उत्तर प्रदेश भारत कय सबसे बड़ा (जनसंख्या के आधार पर) राज्य अहै। लखनऊ प्रदेश कय प्रशासनिक व विधायिक राजधानी अहै अउर प्रयागराज (इलाहाबाद) न्यायिक राजधानी अहै। नोएडा इलेक्ट्रॉनिक सिटी अउर मार्केटिंग कय मुख्य राष्ट्रीय केंद्र हुवै। आगरा, अलीगढ, अयोध्या, कानपुर, झाँसी, बरेली, मेरठ, वाराणसी, गोरखपुर, मथुरा, मुरादाबाद, गाजियाबाद, अलीगढ़, सुल्तानपुर, अयोध्या, बरेली, आज़मगढ़, मुज़फ्फरनगर, सहारनपुर हियां कय मुख्य शहर हुवैं।

राज्य के मूल निवासियों का आमतौर पय उत्तर भारतीय कहा जात है, या अधिक विशेष रूप से अवधी, बघेली, ब्रजी, बुंदेली, कन्नौजी या रोहिलखंडी मूल कय क्षेत्र के आधार पय। हिंदू धर्म कय तीन-चौथाई से अधिक आबादी द्वारा अभ्यास करा जात है, जेहमा इस्लाम दुसरा सबसे बड़ा धार्मिक समूह अहै। उत्तर प्रदेश प्राचीन अउर मध्यकालीन भारत कय शक्तिशाली साम्राज्यन कय घर रहा। राज्य मा कइयो ऐतिहासिक, प्राकृतिक अउर धार्मिक पर्यटन स्थल अहैं, जइसे कि आगरा, अयोध्या, वृंदावन (मथुरा), वाराणसी अउर इलाहाबाद। ई 243,290 वर्ग किलोमीटर (93,933 वर्ग मील) का कवर करत है, जौन भारत के कुल क्षेत्रफल कै 7.33% के बराबर अहै, अउर क्षेत्रफल के हिसाब से चौथा सबसे बड़ा भारतीय राज्य अहै। उत्तर प्रदेश कय अर्थव्यवस्था सकल घरेलू उत्पाद मा 15.79 लाख करोड़ (US $ 220 बिलियन) अउर 80 57,480 (US $ 800) प्रति व्यक्ति जीडीपी के साथ भारत मा चउथी सबसे बड़ी राज्य अर्थव्यवस्था अहै। कृषि अउर सेवा उद्योग राज्य कय अर्थव्यवस्था कय सबसे बड़ा हिस्सा अहैं। सेवा क्षेत्र मा यात्रा अउर पर्यटन, होटल उद्योग, रियल एस्टेट, बीमा अउर वित्तीय परामर्श शामिल अहैं। 1968 के बाद से उत्तर प्रदेश मा दस बार अलग-अलग कारण से अउर कुल 1,700 दिन के खातिर राष्ट्रपति शासन लगावा जाय चुका अहै।

  1. "United Province, UP was notified in Union gazette on January 24, 1950". The New Indian Express. 2 May 2017. मूल से 8 May 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 4 May 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (मदद)
  2. "Uttar Pradesh District". up.gov.in. Government of Uttar Pradesh. मूल से 15 April 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 12 April 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (मदद)
  3. "List of districts in Uttar Pradesh". archive.india.gov.in. Government of India. मूल से 26 April 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 12 April 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (मदद)
  4. "The Governor of Uttar Pradesh". uplegisassembly.gov.in. Uttar Pradesh Legislative Assembly . मूल से 3 May 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 12 April 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (मदद)
  5. "Anoop [sic] Chandra Pandey takes charge as chief secretary". Hindustan Times. HT correspondent. Lucknow. 1 July 2018. OCLC 231696742. आइ॰एस॰एस॰एन॰ 0972-0243. अभिगमन तिथि 31 October 2018 – वाया PressReader.सीएस1 रखरखाव: अन्य (link)
  6. "Anup Chandra Pandey took over as the new Chief Secretary of UP". The Pioneer. Lucknow: Chandan Mitra. Pioneer News Service. 1 July 2018. अभिगमन तिथि 31 October 2018.
  7. "Anup Chandra Pandey takes charge as new Chief Secretary of UP". United News of India. Lucknow. United News of India. 30 June 2018. अभिगमन तिथि 31 October 2018.
  8. Bajpai, Namita (23 January 2018). "O P Singh takes charge as Uttar Pradesh's new DGP; bats for professional policing". The New Indian Express. Lucknow. मूल से 24 January 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 23 January 2018. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  9. "O P Singh takes charge as Uttar Pradesh DGP". The Times of India. Lucknow. 23 January 2018. मूल से 23 January 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 23 January 2018. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  10. "23 days after appointment, OP Singh finally takes charge as UP DGP". Daily News and Analysis. 23 January 2018. मूल से 24 January 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 23 January 2018. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  11. "Social Demography" (PDF). Government of Uttar Pradesh. मूल (PDF) से 29 June 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 30 August 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  12. "Statistics Of Uttar Pradesh". up.gov.in. Government of Uttar Pradesh. मूल से 12 April 2017 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 12 April 2017. नामालूम प्राचल |df= की उपेक्षा की गयी (मदद); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (मदद)
  13. सन्दर्भ त्रुटि: अमान्य <ref> टैग; :0 नामक संदर्भ की जानकारी नहीं है
  14. सन्दर्भ त्रुटि: अमान्य <ref> टैग; 2011lang नामक संदर्भ की जानकारी नहीं है
  15. "Sub-national HDI - Area Database". Global Data Lab. Institute for Management Research, Radboud University. अभिगमन तिथि 25 September 2018.
  16. १६.० १६.१ "Census 2011 (Final Data) - Demographic details, Literate Population (Total, Rural & Urban)" (PDF). planningcommission.gov.in. Planning Commission, Government of India. अभिगमन तिथि 3 October 2018.